TRA - Pamoja Tunajenga Taifa Letu

Kituo Cha Pamoja Mpakani (OSBP)

Ufafanuzi

Ni kituo ambacho kipo mpakani baina ya nchi mbili zinazopakana na huwa katika jengo moja au namna nyingine ambayo nchi hizo zitakubaliana ili kurahisisha uondoshaji wa mizigo na abiria katika mipaka.

Ni utaratibu ambao unawawezesha wasafiri na mizigo kuvuka mpakani kwa urahisi bila kuwa na mlolongo mrefu, idara za nchi mbili zinakuwa kwenye jengo moja.

Utaratibu huu wa kituo cha huduma cha pamoja unajumuisha nchi za afrika mashariki na nchi jirani. Kwa upande wa Tanzania vituo hivi vipo kwenye mipaka kati ya Tanzania na Kenya, Uganda, Rwanda, Burundi na Zambia

Utaratibu wa Kituo cha huduma cha pamoja ulianzishwa mwaka 2015 chini ya makubaliano ya nchi za Afrika Mashariki na baadae nchi nyingine kama vile Zambia, Malawi.

Kisheria inahusu mfumo wa kitaasisi, kituo na taratibu zinazohusiana zinazowezesha bidhaa, watu na magari kusimama katika kituo kimoja kwa lengo la kupitia udhibiti unaohitajika kwa kufuata sheria zinazotumika za kikanda na kitaifa ili kuondoka kutoka Nchi moja kwenda Nchi nyingine katika Nchi mbili zinazopakana.

AINA TATU ZA MAJENGO YA KITUO CHA HUDUMA CHA PAMOJA MPAKANI

Aina tatu za majengo ambayo yanatumika kwenye kituo cha huduma cha pamoja ni aina ya ujenzi wa vituo au majengo ya kituo kulingana na makubaliano ya nchi mbili. Zifuatazo ni namna ya ujenzi wa majengo ya kituo cha huduma cha pamoja.

a. Aina ya kwanza ya kituo ni ile ambayo nchi mbili zinakubaliana kujenga majengo mawili ambayo yanatazamana kila nchi na jengo lake. Aina hii inajulikana kama Juxtaposed model. Mfano wa kituo hicho ni mpaka kati ya Tanzania na Kenya (Namanga) kila nchi imejenga jengo lake.

b. Aina ya pili ya kituo ni ile ambayo nchi zinakubaliana kujenga jengo moja katika nchi moja wapo kati ya nchi zinazo pakana. Aina hii inajulikana kama. Wholly located. Mfano wa mpaka wa Tanzania na Zambia, kituo kimejengwa upande wa Tanzania (Tunduma)

c. Aina ya tatu ya kituo ni ile ambayo nchi zinakubaliana kujengo kituo katikati ya mpaka wa nchi mbili zinazopakana. Kituo kitajengwa sehemu ambayo ni huru. Aina hii inajulikana kama straddled module. Mfano wa kituo hicho ni mpaka kati ya Burundi na Rwanda (Gasenyi/Nemba)

Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani ni utumiaji wa vidhibiti vya pamoja ili kupunguza shughuli za kawaida na urudufishaji kuvuka mipaka.

Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani ni kielelezo cha usimamizi wa mpaka ambacho kinakuza mbinu iliyoratibiwa na iliyounganishwa kwa;

• Kuwezesha biashara, harakati za watu, na kuboresha usalama.

• Nyakati za kukaa za kuvuka mpaka kwa wasafiri na wasafirishaji yaani kufupisha muda wa kibali kwenye vituo vya kuvuka mpaka.

• Kupunguza gharama za vifaa.

Dhana ya Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani

Wazo la Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani lina nguzo nne:

1. Mfumo wa Kisheria na Kitaasisi:

Inakubaliwa kwa ujumla kuwa matumizi ya sheria za kitaifa ni mdogo kwa eneo la serikali. OSBPs hutegemea kanuni ya matumizi ya sheria za nje, ambayo inaruhusu serikali kupanua matumizi ya sheria mahususi za kitaifa nje ya eneo lake.

2. Kurahisisha na Kuoanisha Taratibu:

Utekelezaji wa OSBP unahitaji kurahisisha na kuoanisha taratibu za kuvuka mpaka ili kufanya OSBP kuwa nzuri.

3. ICT na Data Exchange

ICT ni sehemu muhimu ya mifumo shirikishi ya dirisha moja, kurahisisha uhifadhi, usimamizi wa mpaka, na uboreshaji wa forodha, uhamiaji na huduma zinazohusiana.

4. Miundombinu ya vifaa

Hii ni pamoja na vifaa vya OSBP kama vile ofisi za maafisa wa mpaka, vifaa vya kufanya kazi, ghala, na maegesho.

Sababu za Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani

• Sababu kuu ya kuanzisha OSBP kando ya korido za usafiri ni kuharakisha usafirishaji wa bidhaa na watu, na kupunguza gharama za usafirishaji kuvuka mipaka ya kitaifa;

• Katika OSBP, abiria, mizigo na magari husimama mara moja ili kufanya taratibu za kuvuka mpaka kutoka katika Jimbo moja la Mwanachama na kuingia lingine;

• Taratibu zote za mpaka na usindikaji wa nyaraka za bidhaa na abiria hufanyika katika ukumbi mmoja wa kibali kwa ajili ya kutoka katika Jimbo moja la Mwanachama na kuingia Jimbo linalopakana;

• Iwapo ukaguzi wa shehena unahitajika, kwa kadiri inavyowezekana, unafanywa mara moja kupitia ukaguzi wa pamoja unaohusisha mashirika yote muhimu kutoka Nchi zote mbili Wanachama kwa wakati mmoja.

Kanuni za Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani ili kufikia lengo lake, kanuni zifuatazo zinasimamia utendakazi wa Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani:

• Kituo kimoja tu cha watumiaji kwa vidhibiti vya idhini ya kutoka na kuingia;

• Kuanzishwa kwa eneo la udhibiti linalochanganya vidhibiti vya kutoka na vya kuingia;

• Harakati ya moja kwa moja ya trafiki ya kuvuka mpaka kwenye eneo la udhibiti wa nchi ya kuingia;

• Usimamizi sahihi wa trafiki kulingana na kategoria za watumiaji;

• Matumizi ya alama zinazofaa kuwaongoza watumiaji kwenye OSBPs;

• Kukamilika kwa taratibu za kuondoka kabla ya taratibu za kuingia;

• Kuegemea kwa Nchi Mshirika inayopakana kwa Nchi Mshirika mwenyeji kwa usalama na usimamizi wa sehemu ya udhibiti katika upande wa kutoka wa OSBP;

• Kuteuliwa na kila Jimbo Mshirika la wakala anayeongoza kuratibu usimamizi wa OSBP;

• Matumizi ya nje ya mipaka ya sheria za kitaifa katika ukanda wa udhibiti katika Nchi Mshirika mwenyeji anayepakana;

• Mgao wa Nchi Mshirika Mwenyeji kwa Nchi Mshirika inayopakana ya vifaa vya kutosha na vinavyoweza kulinganishwa kwa misingi ya mahitaji yaliyoonyeshwa; na

• Utumiaji wa usimamizi wa hatari na mashirika ya mpaka ili kuwezesha shughuli kwenye OSBPs.

AINA TATU ZA MAJENGO YA KITUO CHA HUDUMA CHA PAMOJA

Zifuatazo ni namna ya ujenzi wa majengo ya kituo cha huduma cha pamoja.

Mfano uliounganishwa / Juxtaposed Model
Muundo Uliopigwa / Straddled Model
Muundo uliopo kabisa (Nchi Moja) / Wholly located model (Single Country)

Aina tatu za majengo ambayo yanatumika kwenye kituo cha huduma cha pamoja ni aina ya ujenzi wa vituo au majengo ya kituo kulingana na makubaliano ya nchi mbili.

• Mfano Uliounganishwa /Juxtaposed Model

Aina ya kwanza ya kituo ni ile ambayo nchi mbili zinakubaliana kujenga majengo mawili ambayo yanatazamana kila nchi na jengo lake. Aina hii inajulikana kama Juxtaposed model. Mfano wa kituo hicho ni mpaka kati ya Tanzania na Kenya (Namanga) kila nchi imejenga jengo lake. Hii ina maana kwamba abiria na mizigo husimama mara moja tu katika nchi ya kuingia kwa taratibu za kutoka na kuingia. Taratibu za kuondoka lazima zifanywe kabla ya kutekeleza taratibu za kuingia, k.m Taveta/Holili na Malaba/Malaba.

• Muundo Uliopigwa / Straddled Model

Aina ya pili ya kituo ni ile ambayo nchi zinakubaliana kujenga kituo katikati ya mpaka wa nchi mbili zinazopakana. Kituo kitajengwa sehemu ambayo ni huru. Aina hii inajulikana kama straddled module. Mfano wa kituo hicho ni mpaka kati ya Burundi na Rwanda (Gasenyi/Nemba).

• Muundo uliopo kabisa (Nchi Moja)/ Wholly located model (Single Country)

Aina ya tatu ya kituo ni ile ambayo nchi zinakubaliana kujenga jengo moja katika nchi moja wapo kati ya nchi zinazo pakana. Aina hii inajulikana kama. Wholly located. Mfano wa mpaka wa Tanzania na Zambia, kituo kimejengwa upande wa Tanzania (Tunduma). Kituo kimoja cha mpaka cha pamoja kinajengwa katika mojawapo ya nchi ili kuwaweka maafisa kutoka nchi zote mbili kutekeleza udhibiti wa mpaka kwa mfano Ruhwa

Vituo vya Huduma vya Pamoja Mpakani vinavyofanya kazi kwa sasa:

• Tanzania - Kenya (Holili/Taveta)

• Tanzania - Kenya (Sirari/Isebania)

• Tanzania - Kenya (Namanga/Namanga)

• Tanzania - Kenya (Horohoro/Lunga Lunga)

• Kenya - Uganda (Busia/Busia)

• Kenya - Uganda (Malaba/Malaba)

• Tanzania - Uganda (Mutukula/Mutukula)

• Burundi - Rwanda (Gasenyi/Nemba)

• Burundi - Rwanda (Ruhwa/Ruhwa)

• Burundi - Rwanda (Kanyaru/Akanyaru)

• Rwanda - Uganda (Kagitumba/Mirama Hills)

• Rwanda - Uganda (Gatuna/Katuna)

• Tanzania - Burundi (Kabanga/Kobero)

• Rwanda - Tanzania (Rusumo/Rusumo)

• Tanzania – Zambia (Tunduma/Nakonde)

Faida za Kituo Cha Huduma Cha Pamoja Mpakani

• Ukusanyaji ulioboreshwa wa ushuru wa biashara unaohusishwa na faida za ufanisi

• Mipaka yenye ufanisi inayowezesha biashara ya kimataifa, uwekezaji na ukuaji wa uchumi

• Kukuza ushindani wa kiuchumi

• Usalama wa mpaka ulioimarishwa

• Matumizi bora ya rasilimali za serikali na mashirika ya mipakani

• Kukuza uhusiano bora wa kimataifa kati ya nchi

Kwa Wakala wa Kudhibiti Mipaka

• Utumiaji bora wa rasilimali kupitia uboreshaji wa ushirikiano wa kuvuka mpaka na ugawanaji wa akili, data ya uendeshaji, na rasilimali kwa kutumia Uratibu wa Usimamizi wa Mipaka (CBM) na Usimamizi Jumuishi wa Mipaka (IBM)

• Kuimarika kwa motisha ya wafanyikazi, ambayo hutafsiriwa kwa kuongezeka kwa tija kupitia utumiaji wa taratibu zilizorahisishwa na zilizopatanishwa na vile vile kutoka kwa kufanya kazi na vifaa bora. k.m., majengo, vifaa, samani

• Mazingira bora ya kuongezeka kwa matumizi ya ICT na usindikaji wa haraka zaidi kutokana na taratibu zilizorahisishwa na kuwianishwa

• Uboreshaji wa mtiririko wa trafiki na miundombinu iliyoboreshwa ya mpaka, haswa pale ambapo marekebisho yanastahili kufanywa

• Kuongezeka kwa uwazi, ambayo huongeza usalama na kusaidia kupunguza rushwa.

Kwa Waendeshaji Usafiri wa Barabarani, Wasafirishaji, na Mawakala wa Forodha

• Kupunguza ucheleweshaji kwenye mipaka na gharama za uendeshaji

• Utumiaji mkubwa wa mali kuhusiana na nyakati za kubadilisha lori

• Utabiri wa taratibu za mpaka na usafiri

• Usindikaji wa haraka wa hati na wasafiri

Kwa Watengenezaji na Wafanyabiashara

• Akiba katika gharama ya pembejeo

• Kuongezeka kwa uaminifu wa usafirishaji unaowezesha orodha iliyopunguzwa

• Mtaji uliopunguzwa unaohusishwa na ugavi kupitia uwasilishaji kwa wakati watumiaji